شاید شما هم قبلا درباره روش های مختلف نورپردازی در دکوراسیون یا استفاده از انواع نور و اهمیت نورپردازی در طراحی داخلی مطالب مختلفی دیده و خوانده باشید. و یا گاهی موقع خرید آباژور، لوستر و دیوارکوب به توضیحات و عنوان های مختلفی برای کاربرد آن چراغ برخورده باشید. اینها همگی ریشه در یک مبحث پایه ای در دکوراسیون به نام لایه بندی نورپردازی دارند. لایه بندی نورپردازی یک قرارداد کلی درباره انواع نور در یک فضای داخلی و کاربرد هر کدام است. آشنایی با این لایه ها به ما کمک می کند که نورپردازی و دکوراسیون خانه را به شکل اصولی و استاندارد پیش ببریم و در نهایت زیباترین نتیجه ممکن را به دست بیاوریم. پس اگر قصد خرید لوستر، دیوارکوب، آباژور و چراغ تزئینی و یا تعبیه هر نوع نور توکاری برای دکوراسیون خود دارید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
انواع لایه های نورپردازی
وقتی از نورپردازی در طراحی داخلی و دکوراسیون صحبت می کنیم، به این معنی نیست که هر تعداد چراغ و دیوارکوب که دوست داشتیم به فضا اضافه کنیم و فقط با روشن کردن آنها انتظار داشته باشیم نتیجه مثبتی به دست بیاوریم. اما به طور کلی مبحث پیچیده ای هم نیست و شما با آشنایی با لایه های نوری، می توانید خودتان هم به زیبایی خانه خودتان را نورپردازی کنید. آشنایی با لایه بندی نوری به ما کمک می کند منابع نور را طوری انتخاب و جایگذاری کنیم که هر سه فاکتور راحتی، زیبایی و کاربردی بودن فضا باهم در نظر گرفته شود.
انواع لایه های نورپردازی در طراحی داخلی موارد زیر هستند :
- لایه اول : محیطی
- لایه دوم : وظیفه ای
- لایه سوم : تمرکزی
برای اینکه محیط ما به لحاظ نورپردازی بهینه و زیبا باشد، باید هر سه لایه نور را در هر محیطی، متناسب با خود آن فضا طراحی و تعبیه کنیم و حتما از هر سه لایه در دکوراسیون هر فضایی استفاده کنیم. اما سوال اصلی این هست که این لایه ها چه هستند؟
لایه اول : نورپردازی محیطی
نورپردازی محیطی اولیه ترین و زیربنایی ترین لایه نور است.به اصطلاح به مقدار و نوع نوری که نیاز داریم تا بدون برخورد با اشیا و وسایل بتوانیم در اتاق راه برویم، نور محیطی گفته می شود. پس لایه اول نورپردازی به روشنایی عمومی و سراسری یک اتاق تعلق دارد. وظیفه نور محیطی ایجاد حداقل روشنایی ایمن است در حدی که افراد و اشیا از هم قابل تشخیص باشند.
لوسترها شامل انواع توکار و روکار آنها، چراغ های آویز یا حباب دار ، هالوژن ها، نورهای خطی و دیگر نورپردازی های سقفی همگی در لایه اول نورپردازی قرار می گیرند.
در طراحی این لایه، ابعاد و کاربری فضا مهم ترین فاکتورها هستند. مثلا مقدار نور محیطی که برای یک اتاق خواب ده متری نیاز داریم، با یک سالن نشیمن ۳۰ متری مسلما متفاوت است. پس به منابع نوری و تعداد چراغ های متفاوتی هم نیاز داریم.
نکات نورپردازی محیطی
- لومن کم هم مطلوب است: در نورپردازی محیطی نیازی به لومن خیلی بالا و نورپردازی شدید نداریم. بیشتر تمرکز این لایه بر قابل تشخیص بودن همه قسمتهای یک اتاق است.
- توجه به مساحت : البته انتخاب مقدار روشنایی و تعداد چراغها به موارد زیادی بستگی دارد ولی به طور کلی برای هر چهار متر مربع یک چراغ برای روشنایی عمومی کافی است.
- توجه اختصاصی به فضا: وجود موانع و جدا کننده ها مثل دیوار یا ستون، و نوع نقشه فضا، تاثیر زیادی بر میزان نور محیطی مورد نیاز دارد. باید نور محیطی طوری تعبیه بشود که گوشه و کناری از اتاق کاملا تاریک یا غیرقابل استفاده نماند.
لایه دوم : نورپردازی وظیفه ای
نورهای وظیفه ای همانطور که از اسمشان پیداست هر کدام یک وظیفه خاص دارند. مثلا چراغهایی که زیر کابینتهای بالا در آشپزخانه کار گذاشته می شوند تا صفحه کابینت را روشن کنند، چراغهای مطالعه روی میز کار، چراغهای بالای آینه ی حمام که برای آرایش مورد نیاز هستند، آباژورهای کنار تخت که برای مطالعه استفاده می شوند و سایر نورهایی که به چنین منظورهایی طراحی می شوند، همگی در لایه دوم نورپردازی یعنی نورهای وظیفه ای دسته بندی می شوند.
پس با توجه به این مثال ها می دانیم که نورهای وظیفه ای در هر اتاق، با توجه به کاربری آن فضا متفاوت هستند. مثلا نورهای وظیفه ای که در آشپزخانه مورد نیازند، با نورهای حمام و اتاق خواب کاملا متفاوتند. هر نور وظیفه ای برای راحت تر انجام دادن یک فعالیت خاص طراحی می شود. پس در هر اتاقی باید فعالیت ها و کاربری آن اتاق را مرور کنیم و بر اساس آنها، برای هر فعالیت یک نور تعبیه کنیم.
مثلا برای اتاق خواب یک نور محیطی (لایه اول) مثل لوستر برای روشنایی کل اتاق طراحی می کنیم. دو نور وظیفه ای به شکل دو آباژور کنار تخت برای مطالعه قرار می دهیم. و یک نورپردازی مثل دیوارکوب یا آینه گریم هم برای میز آرایشی در نظر می گیریم. اگر میز کار هم در اتاق داشته باشیم، یک چراغ مطالعه هم برای روشن کردن سطح میز در نظر می گیریم. به این ترتیب همه فعالیت های اتاق خواب به لحاظ نوری پوشش داده می شوند.
نکات نورپردازی وظیفه ای :
- شدت روشنایی مهم است: درست است که نورهای وظیفه ای قرار نیست کل اتاق را روشن کنند. ولی چون باید نور مورد نیاز کارهای بادقت را فراهم کنند، در مجموع به میزان لومن بالاتری از نورهای محیطی احتیاج داریم.
- نورهای لایه دوم بهتر است قابل تنظیم باشند. در این نورپردازی باید چراغهایی را انتخاب کنیم که یا شدت روشنایی آنها قابل تنظیم باشد و یا بتوانیم آنها را به دیمر وصل کنیم. همینطور بازوها و جهت نور هم باید قابل تنظیم باشند.
- رنگ و درجه حرارت در کاربری نور تاثیر دارد: هر فعالیتی نور خاصی نیاز دارد. مثلا برای خیاطی یا ماکت سازی نورهای نزدیک به سفید مثل ۴۰۰۰ کلوین مناسب هستند. ولی برای مطالعه می توانیم از درجات۲۷۰۰ تا ۳۰۰۰ کلوین هم استفاده کنیم.
لایه سوم : نورپردازی متمرکز
نورهای تمرکزی چندان اهمیت کاربردی ندارند اما به این نوع از نورها می توانیم به عنوان جواهرات یک خانه نگاه کنیم. یعنی راحتی و روشنایی یک اتاق با همان لایه های اول و دوم تامین می شود. ولی نورپردازی لایه سوم در زیبایی فضای ما بسیار تاثیرگذار است. هدف نورهای تمرکزی، روشن کردن اتاق ما نیست. بلکه هدفشان روشن کردن، یا جلب توجه به یک نقطه خاص یا یک عنصر خاص در دکوراسیون است. گاهی اوقات هم خود این منابع نوری به عنوان تزئینات و با هدف زیباتر شدن محیط استفاده می شوند. ( مثل چراغ های تزئینی).
فرض کنید که شما یک تابلوی خیلی خاص و گران قیمت در سالن پذیرایی خانه دارید. برای اینکه این تابلو بیشتر دیده شود و جلب توجه کند، یک یا چند چراغ دیوارکوب در اطراف آن نصب می کنید. این کار کمک می کند که تابلوی شما بهتر دیده شود و حتی به نقطه کانونی سالن بدل بشود. چراغ های دیوارکوبی که در این مورد استفاده کردید، همان نورهای متمرکز لایه سوم هستند.
نورهایی که برای روشن کردن وسایل داخل ویترین یا یک مجسمه در گوشه سالن به کار می بریم، چراغهایی که بالای تابلوها و آثار هنری یا جهت تاکید بر بعضی عناصر معماری مثل پله، اختلاف ارتفاع یا موارد نظیر اینها استفاده می کنیم، همگی در این لایه نوری قرار می گیرند. استفاده از نورهای متمرکز تاثیر زیادی در چرخش چشمها در فضا، ایجاد نقاط تاکید و به چشم آمدن عناصر هنری و تزئینی دارد و در واقع به دکوراسیون اتاق هدف می دهد.
نکات نورهای متمرکز
- فرم بر کاربرد غلبه می کند: مثلا آباژورهای ایستاده یا چراغ های تزئینی که نور کافی برای مطالعه یا فعالیت خاصی را فراهم نمی کنند، کماکان می توانند به عنوان نورهای متمرکز در کنج ها یا برای نورپردازی دیگر وسایل اتاق مورد استفاده قرار بگیرند. همین اصل در رابطه با لامپ های ادیسونی یا چراغ های کم نور هم برقرار است.
- شاخص کردن وسایلی که دوستشان داریم: با استفاده از نورهای متمرکز می توانیم وسایل و عکسها یا تابلوهایی که دوست داریم را بهتر جلوه بدهیم. نورهای متمرکز در فضا، در واقع نمودی از اولویت های ما در دکوراسیون هستند. ما با این نورها به بیننده می گوییم کدام قسمت از اتاق را بهتر ببین و به چه چیزی دقت نکن.
- آزادی از قوانین محاسباتی : بر خلاف لایه اول و دوم، در لایه سوم نورپردازی نیازی نیست از فرمول های ریاضی و محاسبات نورپردازی خاصی پیروی کنیم. جا و مدل استفاده از نورهای تمرکزی، کاملا به سلیقه صاحب یا طراح یک خانه بستگی دارد و در این زمینه آزادی عمل داریم. و فقط باید به اصول زیبایی شناسی و جنبه ظاهری قضیه توجه کنیم.
نکات آخر
همانطور که گفتیم هر اتاقی در خانه ما، زمانی از نظر نورپردازی درست و زیبا به نظر می رسد که هر سه لایه نوری را داشته باشد. تعداد و مدل منابع نوری هر اتاق، به کاربری و سبک دکوراسیون آن بستگی دارد. اما برای اینکه یک بار دیگر روال نورپردازی را مرور کنیم فرض می کنیم یک سالن نشیمن خالی داریم و می خواهیم چراغهای آن را کار بگذاریم.
- اول بر اساس فرم و متراژ نشیمن، لوستر و چراغ های سقفی و دیواری مختلفی در نظر بگیریم تا کل محیط در حد قابل قبولی روشن بشود. در حدی که دیوارها و وسایل همگی با همین منابع نوری قابل تشخیص باشند
- بعد فعالیت های خاص فضا را مرور می کنیم. مثلا اگر کنجی برای مطالعه داریم، آن قسمت را با یک آباژور روشن می کنیم. اگر میز ناهارخوری داریم، روی میز را با چند منبع نوری خوب روشن می کنیم.
- مرحله آخر بخش تزئینات است. مثلا اگر برای دیوار تلویزیون دکوری در نظر گرفته ایم، آن را با چراغهای توکار روشن می کنیم. برای تابلوها چراغ دیوارکوب و نورپردازی در نظر می گیریم. با شمع و منابع نوری کوچک میزها را تزئین می کنیم. و هر نقطه ای که دکور یا المان خاصی داشتیم که دوست داشتیم بهتری دیده بشود، یک منبع نوری زیبا و مناسب کار می گذاریم
- به این ترتیب تمام لایه های نوری را پوشش داده ایم و در نهایتا یک سالن نشیمن راحت، کاربردی، روشن و زیبا به دست می آوریم.
محاسبه نورپردازی
برای محاسبه مقدار نور مورد نیاز در هر فضا هم فرمول های خاصی وجود دارند. در آینده مطالب بیشتری در این مورد به مجله نیلی اضافه می شود. اگر دوست داشتید با این فرمول ها بیشتر آشنا شوید، در خبرنامه ما عضو شوید تا مطالب آینده درباره نورپردازی را به ایمیل شما ارسال کنیم. همینطور اگر برای طراحی نورپردازی خانه یا محل کار خود سوال یا ابهامی داشتید، ما در بخش مشاوره می توانیم شما را راهنمایی کنیم. با ما همراه باشید.
